Kalprotektin i crijevne upalne bolesti

Što je kalprotektin?
Kalprotektin je protein-heterodimer i pripada S-100 porodici proteina. Oslobađa se iz polimorfonuklearnih leukocita i monocita, na mjestima akutne upale. Čini više od 60 % proteina u citoplazmi makrofaga i neutrofilnih granulocita. Inducira smrt stanice, a otporan je na enzimsku razgradnju.

Fekalni kalprotektin (kalprotektin u stolici) je novi proteinski biomarker (biljeg) koji je važan u screeningu tj. praćenju pacijenata sa upalnim crijevnim oboljenjima (IBD) , kojima je/nije potrebna endoskopija (kolonoskopija).
 

Klinički simptomi kod IBD (upalnih crijevnih bolesti) i iritabilnog colona (IBS) mogu biti vrlo slični, ali su to sasvim različite bolesti s patološkog i patofiziooškog stajališta. U diferencijalnoj dijagnozi između tih bolesti, do sada se upotrebljavala endoskopska invazivna metoda (kolonoskopija), koja je skupa i jako stresna za pacijenta. Određivanje fekalnog kalprotektina je neinvazivan, bezbolan, pouzdan, koristan i jeftin test za razlikovanje neupalnih crijevnih poremećaja (npr. sindrom iritabilnog kolona-IBS) od kroničnih upalnih crijevnih bolesti (IBD - ulcerozni kolitis, Chronova bolest).

Upalne crijevne bolest - IBD čine organske upale tankog i debelog crijeva (colona). Najčešće bolesti su ulcerozni colitis i Chronova bolest. Sindrom iritabilnog colona-IBS ima simptome slične ako ne i iste, kao kod IBD, a to su grčevi, nadutost, bolovi i proljevi.

Kada raditi pretragu fekalnog kalprotektina?
Pretraga se preporučuje kad treba da se u diferencijalnoj dijagnozi razluče IBD od IBS. Kod IBD vrijednosti fekalnog kalprotektina su značajno povišene, a kod IBS nisu (<50%). Ako su vrijednosti kalprotektina u stolici povišene, velika je vjerojatnost da pacijent ima kroničnu upalnu bolest crijeva - IBD, pa se može razmišljati o kolonoskopiji. Ako je fekalni kalprotektin negativan, zaključak je da se vjerojatno radi o iritabilnom kolonu i pacijenta se ne mora nužno upućivati na kolonoskopiju. Povišene vrijednosti kalprotektina dobro koreliraju sa endoskopskim i patohistološkim nalazom, a ujedno su i dobar pokazatelj u kojoj se fazi nalazi određena bolest, za praćenje aktivnosti bolesti i efikasnosti terapije, kao i predviđanje recidiva kroničnih upalnih crijevnih bolesti-IBD. Djeca imaju obično manje povišene vrijednosti nego odrasli, ali opet sve ovisi o vrsti oboljenja i fazi bolesti.

Povišene koncentracije kalprotektina mogu biti nađene u plazmi, cerebrospinalnom likvoru, sinovijalnoj tekućini, urinu i stolici, kod upalnih oboljenja crijeva, te kod tumorskih (malignih) oboljenja želuca i crijeva.

Kalprotektin i ozdravljenje (obnavljanje) crijevne sluznice?
Cilj terapije kod IBD i IBS je klinička remisija.Obnavljanje crijevne sluznice je povezano s remisijom, u toku hospitalizacije i eventualnog kirurškog zahvata prati se pacijenta. Praćenjem vrijednosti kalprotektina nastoji se prepoznati onog pacijenta koji je sklon relapsu i eventualno promijeniti terapiju. Vrijednosti kalprotektina određuju klinički relaps sa 90% osjetljivosti,a 83% specifičnosti. Studije su pokazale da među pacijentima sa IBD u remisiji, 90% onih sa visokim nivoima fekalnog kalprotektina su imali relaps u toku 1 godine, dok ostalih 10% sa niskim nivoom kalprotektina su imali relaps u istom periodu.